Şu iki senaryoyu karşılaştırın: Sevgilinizle romantik bir akşam yemeği için buluşun ya da İK’dan pek tanımadığınız bir adamla işten sonra kahve içmeye gidin. Bu seçeneklerden birinin diğerine göre çok daha çekici olduğundan eminiz, değil mi? Bilim insanları neden bazı insanlarla vakit geçirmeyi diğerlerinden daha çok arzuladığımızın şifresini çözdüler ve bunu bazı süper sevimli tüylü hayvanların yardımıyla başardılar.
Çayır tarla faresi, insanlar gibi tek eşli bağ kurabilen az sayıdaki hayvandan biridir. Bu, onları insan bağlantılarının ve ilişkilerinin tüm yönlerini analiz eden nesiller boyu araştırmacılar için paha biçilmez hale getirdi ve bu nedenle, ortaklıklar kurulup bozulduğunda beyinde neler olduğuna ilişkin araştırmalarında Zoe Donaldson ve meslektaşları için bariz bir seçim oldular. CU Boulder’da davranışsal sinir bilimi alanında yardımcı doçent olan Donaldson, yaptığı açıklamada, “Aslında, neden bazı insanlarla birlikte olmayı diğerlerinden daha fazla istediğimizi açıklamamıza yardımcı olan arzunun biyolojik bir imzasını keşfettik” dedi. “İnsanlar olarak, tüm sosyal dünyamız, ister romantik partneriniz ister yakın arkadaşlarınız olsun, farklı insanlarla etkileşime geçme konusunda değişen derecelerde seçici arzuyla tanımlanır. “Bu çalışma, bazı insanların beynimizde, bu bağlantıları zaman içinde sürdürmemize neden olan benzersiz bir kimyasal iz bıraktığını gösteriyor.”
Çalışmada, eşlerinden ayrıldıklarında tarla farelerinin beyinlerinde neler olduğunu gerçek zamanlı olarak gözlemlemek için gelişmiş nörogörüntüleme kullanıldı. Bir senaryoda, iki çift tarla faresi bir kaldıraçla açılması gereken bir kapıyla ayrılmıştı; başka bir durumda dişi bir tarla faresi sevgilisine ulaşmak için çitin üzerinden tırmanmak zorunda kaldı.
Ekip, minyatür bir fiber optik sensör kullanarak beynin, ödül arama motivasyonu için kritik öneme sahip olduğunu insan çalışmalarından bildiğimiz, accumbens adı verilen bölümündeki aktiviteyi izledi. Bir hayvan sanki arzu ettiği bir şeye doğru gidiyormuş gibi davrandığında (örneğin, eşini arayan küçük tüylü bir tarla faresi), nörotransmiter dopamin beynin ödül sistemini doldurur. Çalışmada kullanılan fiber optik sensörler, dopamin akışını algıladıklarında yanıyordu. Tarla fareleri nihayet sevdikleriyle yeniden bir araya geldiğinde başyazar Anne Pearce, ışık gösterisinin “bir çılgınlık gibi” olduğunu söyledi. Bunun yerine, onlar ayrıyken ışıklar kısıldı.
Pierce, “Bu, yalnızca dopaminin bizi bir partner aramaya motive etmede gerçekten önemli olduğunu değil, aynı zamanda partnerimizle birlikteyken ödül merkezimizde bir yabancıyla birlikte olduğumuzdan daha fazla dopamin aktığını da gösteriyor” dedi. Evet arkadaşlar, peçeteler hazır. Bir sonraki deneyde, bir çift tarla faresi dört hafta boyunca ayrı ayrı tutuldu. Vahşi doğada, bir tarla faresinin yeni bir partner bulması oldukça zaman alır, bu nedenle birçok açıdan bu, insanlarda kayıplara veya en azından çok acı verici bir ayrılığa benzer.
Tarla fareleri nihayet yeniden bir araya geldiklerinde birbirlerini unutmadılar ama karakteristik dopamin akışı ortadan kaybolmuştu. Başka bir deyişle birbirlerine olan güçlü arzu kaybetmişlerdir. Donaldson, “Buna, hayvanın yoluna devam etmesine ve potansiyel olarak yeni bir bağlantı kurmasına olanak tanıyan, beyindeki bir tür sıfırlama olarak bakıyoruz” dedi. Bu kulağa üzücü gelse de, aslında bir kayıp yaşayan veya bir ilişkiyi bitiren insanlar için iyi bir haber olabilir; beyin devam etmemize izin verebilir.
Çayır tarla farelerinden elde edilen bu bulguların insanlara ne kadar iyi aktarıldığını bilmeden önce daha fazla araştırmaya ihtiyaç var. Ancak yazarlar, çalışmalarının, keder yaşayan veya yakın ilişkiler kurmakta zorluk çeken kişiler için önemli çıkarımlar içerebileceğine inanıyor. Donaldson, “Beyindeki sağlıklı bağların neye benzediğini anlayarak, sosyal dünyalarını etkileyen zihinsel hastalıkları olan birçok insana yardımcı olacak yeni tedaviler bulmaya başlayabileceğimizi umuyoruz” dedi.
Bu yazı Current Biology adresinden derlenmiştir.