İki yeni makale, bitkilerin sadece Ay’daki gibi düşük yerçekimi koşullarında hayatta kalamayacaklarını, hatta en azından filizlenen tek türe dayanarak bunu tercih edebileceklerini öne sürüyor.
Chang’e 4, Ocak 2019’da aya indiğinde, uzay araştırmalarının geleceğini şekillendirebilecek bir yük taşıyordu: Ay yüzeyinde yetiştirmeyi planladığı dört bitki türünden elde edilen tohumlar. Tek bir pamuk tohumunun çimlenmesi o zamanlar büyük ilgi görmüştü ancak büyümede çimlenmeden daha fazlası vardı. Ay’da yetişen mahsuller Dünya’da yetişenlere göre daha az verimli veya daha hassassa, bu büyük bir sorun olacaktır. Dört yıldan fazla sürdü ama şimdi deneyin önemli sonuçları yayınlandı; bu sonuçlar, tüm engellere rağmen gıda yetiştirmenin Ay ve Mars’ta koloni kurmanın önünde bir engel olmayabileceğini öne sürüyor. Öte yandan henüz çok erken. Uzayda bitki yetiştirme çalışmaları küresel ısınma ve dünyanın manyetik alanının değişmesi gibi konular nedeni ile hızlandırılmış durumda.
Chang’e 4’ün ay toprağında tohum yetiştirmeye çalışmadığını belirtmek önemlidir. Diğer deneyler, zor olsa da bunun mümkün olduğunu göstermiştir. Bunun yerine soru, Ay’ın düşük yerçekiminin ve yüksek radyasyonunun bitkiler için bir sorun oluşturup oluşturmayacağıydı. Yer çekimi bu konunun en önemli kısmıdır. Sonuçta, atmosfer tarafından filtrelenmeyen güneş radyasyonunun bitkiler için yıkıcı olduğu ortaya çıkarsa, diğer dünyalardaki kubbelerin çatılarını renklendirmenin yollarını her zaman bulabiliriz. Daha zor bir iş ise yaprakların ve gövdelerin aşağı doğru kuvvetini değiştirmek olacaktır. Neyse ki bu gerekli görünmüyor. Aslına bakılırsa, düşük yerçekimi, Dünya’nın ulaşamayacağı yerlerde karşılaşılan diğer zorlukların bazılarını dengelemeye yardımcı olabilir.
Ay yüzeyindeki bitkileri Dünya’daki bitkilerle karşılaştıran ilk sonuçlar, Chongqing Üniversitesi’ndeki bir ekip tarafından Haziran ayında yayınlandı ve artık daha ayrıntılı bilgi mevcut. Chang’e 4 Ay’da çalışmalarını sürdürürken, yazarlar ilgili tohumları aynı sıcaklık, nem ve hava basıncında tutulan, aynı toprağın bulunduğu bir odaya yerleştirdiler. Araştırmacılar makalelerden birinde “Ay’ın 1/6 gramlık yerçekiminin tohum çimlenmesini hızlandırdığını bulduk” dedi. O zamanki raporların aksine, Ay’da pamuk tohumlarından yalnızca biri filizlendi, diğer bitkilerin hiçbiri filizlenmedi. Bazı kolza bitkileri pamuk tohumlarıyla birlikte yerde filizlendi. Ay fidelerine yönelik en büyük tehdit, inişten dokuz Dünya günü sonra başlayan uzun geceydi. Ay uzayındaki sıcaklıklar -52 °C’ye düştü, dolayısıyla Dünya’daki kontroller buna göre soğutuldu. Sıcaklık yaklaşık 18 Dünya günü boyunca geri dönmedi.
Şaşırtıcı bir şekilde, ışık geri geldiğinde ay fidanı hala yeşil ve dik duruyordu. Ancak Dünya’daki eşdeğerleri ölüydü ve siyah ve sarı renkteydi. Cesur ay fidesi, büyümesi durmasına rağmen ikinci ay gününde hayatta kaldı, araştırmacılar bunu bölmedeki oksijen eksikliğine bağladı. Araştırmacılar, düşük yerçekiminin, bazı kutup bitkilerinin geliştirdiği ancak pamuk gibi sıcak iklim bitkilerinde uzun süredir düzenlenmemiş olan dona toleransı tetiklediğinden şüpheleniyor. Ancak ne yazık ki pamuk fideleri ikinci ay gecesinde ölmüş gibi görünüyordu ve diğer tohumların hiçbiri beş ay günü içinde filizlenmedi. Yazarlar, diğer üç bitki türünün çimlenmemesini, ilk beş günde sıcaklığın konforlu aralığı aşmasıyla açıklıyor.
Engellerin yanı sıra, ay tarımının bazı potansiyel faydaları da var. Büyük Sorular ve tartışılan konu tartışılan su altı çiftçiliği gibi, bu alanda da zararlılardan, yabani otlardan ve dolayısıyla bunları kontrol etmek için kullanılan kimyasallardan arınmış olmalıdır. Uluslararası Uzay İstasyonunda yapılan deneyler, bitkilerin büyümesi ve hatta meyve vermesi için yer çekimine ihtiyaç duymadığını göstermiştir. Ancak bu bitkilere genellikle diğer tüm açılardan en uygun koşullar sağlanır. Düşük yoğunluklu pamuğun soğuğa dayanabilmesi çok önemli olabilecek bir keşif.
Çiftçilik yapma yeteneği, Mars üsleri için Ay’daki üslerden çok daha önemli olacak. Yiyeceklerin Dünya’dan Ay’a taşınması pahalı olacak, ancak Mars’a gitmek kadar engelleyici olmayacak. Mars, Ay’ın yaklaşık iki katı kütleye sahip olduğundan, bitkiler üzerinde de benzer bir etki yaratacağı ümit ediliyor.
Bu yazaı Microgravity Science and Technology ve Acta Astronautica adresinden derlenmişitir.