İki inme kurbanı, “gıdıklanma” hissi veren deneysel bir prosedürden sonra kollarını tekrar hareket ettirerek üst uzuvları, beyinleri ve omurilikleri arasındaki zayıflamış bağlantıları geçici olarak eski haline getirdiler.
Heather Rendulik bu iki kadından biri. Bir ay içinde, Pittsburgh Üniversitesi’ndeki araştırmacılar tarafından yürütülen çığır açan bir çalışmada, üst omuriliğine elektrik darbeleri uygulandığında ağrıyan kolunu daha kolay hareket ettirebildi. Rendulich, 20 yaşında vücudunun sol tarafını felç eden bir felç geçirdi. Felçten kurtulan birçok kişi gibi, doğal olmayan bir hareket kazandı, ancak iyileşmesi kısa sürede durdu ve ayakkabı bağlarını bağlamak veya sebze kesmek gibi birçok günlük görevi, ulaşamayacağı bir yerdeydi.
Rendulik yıllardır “iki elli bir dünyada tek elle yaşadı”, ancak şimdi omurilik stimülasyonunun güvenli ve etkili olduğu kanıtlanırsa birkaç yıl içinde bazı inme kurbanları için neyin mümkün olabileceğine dair bir fikri var. Rendulich, “Stimülasyon açıkken, dokuz yıldır sahip olmadığım kolumu ve elimi tekrar kontrol edebileceğimi hissediyorum” diyor. “Stimülasyon bir gıdıklama hissi veriyor ve asla acı vermiyor, ancak alışmanın biraz zaman aldığını söyleyebilirim.”
Çalışmada sadece iki vaka bildirilmesine rağmen, Rendulik ve başka bir katılımcı, cihazı açtıktan hemen sonra kavrama gücünde, el hareketlerinde ve el becerisinde önemli gelişmeler gösterdi. Cihaz, kol ve elden gelen duyusal girdilere bağlandığı omuriliğin tepesine yerleştirilen spagetti ipleri kadar esnek iki ince elektrikli metal implanttan oluşuyordu.
Elektrotlar açıldığında, girdap akımı devrelerine elektrik darbeleri uyguladılar, darbe nedeniyle zayıfladılar, ancak bozulmadan kaldılar. Darbeli akım, kasları hareket etmeye zorlamak yerine, hareketin devam etmesini sağlamak için omurganın nöral devrelerindeki mesajları güçlendirir. Pittsburgh Üniversitesi’nden biyomedikal mühendisi ve kıdemli yazar Marco Capogrosso, NPR’ye “Bu zayıf sinyalleri yakalamak ve bir kişinin gönüllü olarak elini kontrol edebilmesi için onları işlevsel çıktılara dönüştürmek istedik” dedi.
Bu çalışmadaki kadınlardan ikisi farklı felç türlerinden muzdaripti, ancak her ikisi de kol ve el hareketlerinde değişen derecelerde düzeldi. Bir aylık deneme süresi boyunca haftada beş gün, günde dört saat deneysel bir stimülasyon aldılar.
Videoya kaydedilen ve kas kasılmalarını tespit etmek için kablosuz sensörler kullanan bir dizi testte, Rendulik’in elini kaldırdığı, bir kutu çorbayı sıktığı, yemek artıklarını çatalla ısırdığı, bir kilit alıp temel şekiller çizdiği görülüyor.
Araştırmacılar, çok çeşitli kol ve omuz hareketleriyle birleşen bu hünerli hareketlerin, her ikisi de dikkate değer beceriler olmasına rağmen, bacak hareketlerini teşvik etmekten daha zorlayıcı olduğunu söylüyor.
Rendulich, araştırmacıları şaşırtacak şekilde, hareketlilikteki bazı gelişmeler implantlar çıkarıldıktan sonra dört haftaya kadar sürdü, ancak o zamandan beri bu gelişmeler ortadan kalktı, diyor Rendulich. Capogrosso, “Bu gelişmelerden bazılarının, stimülasyon kapatıldığında birkaç haftalık kullanımdan sonra devam ettiğini ve gelecekteki inme tedavisi için heyecan verici olasılıklar gösterdiğini gördük” diyor. Bu, omurilik stimülasyonunun sadece el fonksiyonunu sürdürmekle kalmayıp, aynı zamanda tedavi uzun bir süre kullanıldığında potansiyel olarak kısmen geri yükleme olasılığını artırır.
Çalışma dışındaki araştırmacılar, ilk olarak omurilik yaralanmasında görülen umut verici sonuçların felçte tekrarlanabilecek gibi göründüğü konusunda da teşvik ediliyor. Omurilik yaralanması için elektrik stimülasyonu üzerine çalışan biyomedikal mühendisi Ewan McCaughey, “Ancak, hasta sayısının az olması ve sonuçların daha büyük bir çalışmada test edilmesi gerekiyor” diye tweet attı.
Bu çalışmaların sonuç vermesi yıllar alabilir, ancak sonuçlar, ne tür inme hastalarının, hangi iyileşme evrelerinde tedaviden fayda görebileceğini ve güvenlilik kaygıları veya etkinliğine ilişkin sınırlamalar olup olmadığını anlamak açısından kritik olacaktır. Johns Hopkins Üniversitesi nöromodülasyon direktörü Eellan Sivanesan, STAT News’e “Bu araştırma amaçlı, bunlar çok erken günler” dedi. “Umut verici. Umutlu olmak güzel, ancak hastaları bunun yarın onlar için mevcut olacağı konusunda yanıltmak istemiyorum.”
Gerçekten de araştırmacılar, devam eden fizik tedavi ile birlikte bu yaklaşımın inme hastalarına uzun vadeli faydalar sağlayabileceğini umuyorlar. Ancak elektrot implantasyon ameliyatının maliyeti birçokları için hala bir engel olabilir.
Rendulik ayrıca araştırmaya katılmasının araştırmacılara yardımcı olmasını ve gelecekte bir gün tekrar sinirlerini gıdıklamak için kalıcı bir uyarıcı alabileceğini umuyor.
Bu çalışma Nature Medicine adresinden derlenmiştir.