Biruni Hakkında Özet Bilgi (973 – 1057):
Tam adı Ebu Reyhan Muhammed bin Ahmed el-Biruni’dir. Astronomi, matematik, fizik, kimya, coğrafya, tarih, filoloji ve etnoloji gibi birçok çalışma alanında yaptığı çalışmalarla tanınıyor. 973 yılında Harezm’de doğdu. Döneme göre gelişmiş ve zengin bir eğitim aldı.
Gazneli Mahmut’un sarayı, dönemin önde gelen bilim insanlarıyla ve düşünürleriyle birlikte hizmet etti. Son derece değerli olan Gazona, ülkede yaşadı, çalışmaya devam etti ve öldü. Sultan Gazneli Mahmud’a verilen değeri anlatan en iyi kelime şöyle dedi: “Biruni, benim sarayım en değerli hazinedir.”
Biri tarih boyunca yaşayan çok yönlü düşünürlerden ve bilim adamlarından biridir. 75 yıllık yaşamında, zamanında bilinen bilimin neredeyse tüm dallarında çalıştı ve çalışmaları yayınladı. Özellikle tarih, coğrafya ve kimya üzerine çalışmaları günümüzde dikkat çekiyor ve bilim klasikleri arasında kabul görüyor.
Öyle ki, yaşadığı bilgi periyoduna “Bir Yaş” denir. Bunlar arasında Nihayet el-Emakin (Sınırlar Coğrafyası), Kitâbû’l-Cemahir fi Marifeti’l-Cevahir (Tözlerin Üstün Özellikleri) ve Sultan Masud’un sunduğu El-Ceza’l-Mesudi bulunmaktadır.
Bu el-Rayhan Muhammed bin Ahmed el-Biruni (973–1048), İslami Altın Çağ’ın en büyük alimlerinden biriydi. İranlı bir gökbilimci, matematikçi ve felsefeciydi; keşifleri ve keşifleri diğer büyük bilim adamlarınınkilerle birlikte, modern bilimin temellerini oluşturdu. Al-Biruni, Khwarezm’in (şimdi Özbekistan’ın bir parçası) bir bölgesi olan Kath’da doğdu. Ailesi, bilimin çalışmalarına da ilgi gösterdi ve bu da onu kendi çıkarlarına teşvik eden bir ortamda büyüttü. Dünya’nın yarıçapını ölçmek için basit bir formül elde eden ilk kişi oldu. Dahası, Dünya’nın Güneş’in etrafında dönmesini ve jeolojik dönemlerin birbirini başarma fikrini geliştirdiğini düşündü.
Biruni, 90’ın üzerinde astronomi, matematik ve temalar matematiksel coğrafya ile ilgili olan yaklaşık 145 kitabın yazarıdır. Astronomi konusundaki asıl kaygısı hesaplamalar için olmasına rağmen, aynı zamanda teorik problemlere de dikkat çekti. Al-Biruninin astronomi konusundaki en büyük katkısı, El-Kaan el-masʿudi fi’l-hayʾa wa’l-nojum (astronomi masalı kanyonu), Ptolemy’nin Almajiğiyle aynı zemini kapsayan ama yeni materyaller getiren. El-Biruni’nin orijinal kuramsal kavramlarının çoğu bu eserde bulunur.
Almagest gibi, Qanun da astronomik parametrelerin teorik türevlerini ve gezegensel konumların hesaplanmasını kolaylaştırmak için tablo işlevlerini içerir. Bu nedenle, bir-Biruninin öncüllerinin ve çağdaşlarının çoğundan esinlenerek, yalnızca, masaların üzerinde yer aldığı parametrelerin türetilmesiyle ilgili herhangi bir tartışma olmaksızın, yalnızca gezegensel konumların hesaplanması için uygun olan astronomik tabloların (zīj) inşa edilmesiyle ilgili çalışmalardan farklıdır. 75 yıllık yaşamı boyunca, bir Biruni birçok konunun anlaşılmasının yolunda devrim yaratmayı başardı. Zekası ve çeşitli konularda ustalaşma kapasitesi ve her birini daha iyi anlamak için onları bir araya getirme yeteneği, onu tüm zamanların en büyük Müslüman ve İranlı bilim adamlarından biri haline getirmektedir.
Abu Rayhan Biruni , dünyanın şimdiye kadar ürettiği en iyi bilim adamlarından biriydi. Bilim, coğrafya, astronomi, fizik ve diğer pek çok alanda dünyaya büyük katkılarda bulunmuştur. Eserleri, diğer büyük bilim adamlarınınkilerle birlikte, modern bilimin temellerini oluşturdu. Orta çağlarda yaşamış olmasına rağmen, spekülasyonları ve gözlemleri bugüne kadar iyi durumda. Çözülmemiş sorunlara birçok matematiksel çözüm geliştirdi ve hatta çok sayıda bölgenin engebeli gözlemiyle enlem ve boylamlarını belirledi. Dünyanın yarıçapı ve metallerin özgül ağırlığı gibi belirli değerlerin belirlenmesine yardımcı olacak birkaç araç geliştirdi. Ayrıca dünyanın çeşitli yerlerinde kültür, gelenek, edebiyat ve dinler hakkında geniş bilgi birikimine sahipti. Bu, özellikle Hindistan’ın ziyaret ettiği yerler hakkında ciltler yazmasına yardımcı oldu. Bu kitaplar, yerlerle ilgili ansiklopediler olarak kabul edilebilir ve bunlar, gözlemledikleri konuların kısa açıklamalarını içerdiği için, gözlemci niteliğinin bir tezahürüdür. Bununla birlikte, o, kutsal astronomi karşıtıydı ve onu bir tür tebrik olarak gördü. Bu bilgin, zamanının çok ötesinde düşünen ve Sovyet bilim tarihçilerinin canlandırdığı az sayıdaki bilginlerden biri. Fahri astronomi karşıtı ve onu bir tür tebrik olarak kabul etti. Bu bilgin, zamanının çok ötesinde düşünen ve Sovyet bilim tarihçilerinin canlandırdığı az sayıdaki bilginlerden biri. Fahri astronomi karşıtı ve onu bir tür tebrik olarak kabul etti. Bu bilgin, zamanının çok ötesinde düşünen ve Sovyet bilim tarihçilerinin canlandırdığı az sayıdaki bilginlerden biri.
Çocukluk ve Erken Yaşam
Biruni 973 yılında, bugünkü Özbekistan’da bulunan Khorasan’ın Khwarezm bölgesinde doğmuştur. Aksi halde, çocukluğu ve ailesi hakkında pek bir şey bilinmemektedir.
Bölge o dönemde Khwarezm-Şah Hanedanlığı tarafından yönetildi ve Ebu Nasr Mansur ibn Irak’taki prenslerinden bir tanesi Ebu Rayhan Biruni ‘yi öğrendi.
Khwarezm-Şah’lerden biri, iç savaşla sonuçlanan hizmetkarı tarafından öldürüldü. Bu, Biruni ‘nin Khwarezm-Şahlardan sponsorluğunu kaybettiğini ve daha sonra Samanid Hanedanlığı’na gittiğini ve Samanid’in başkenti Buhara’ya sığındığı bulundu.
Muhtemelen, Samanidler de devrilmiş prens Qabus ibn Voshmgir’e yardım ettiler ve bu da Biruni’nin bu prensi tanımasına yardım etti. Voshmgir’in mahkemesinde, Biruni, İranlı düşünür ve araştırmacı İbn Sina ile karşılaştı.
Tarih, coğrafya, matematik, felsefe, dilbilgisi, astronomi, bilim ve İslam hukuku gibi çeşitli konularda bilgi birikimine sahipti. Arapça ve Farsça’dan ayrı olarak Yunanca, Suriyeli ve muhtemelen Sanskrit’i de öğrenmişti.
Kariyer
Biruni gençliğinde bilim hakkında çok fazla bilgi sahibi olmuştu ve onuncu yüzyılın sonlarında Kath şehrinin enlemini hesaplamıştı.
Onuncu yüzyılda pek çok eser yazmıştı ama çoğu yok oldu. Ancak bugüne kadar ayakta kalan kişi, ‘Haritacılık’ adı verilen harita projeksiyonları üzerine spekülasyonlarıdır. Çalışma ayrıca, bilgi birikimine sahip olduğu diğer alimler tarafından yapılan harita projeksiyonları teorilerini de içeriyordu.
Onuncu yüzyılın ilerleyen bölümlerinde, İslam bölgelerinde siyasi çalkantı başladı ve Samanids, Gazneli Mahmud tarafından devrildi. Biruni daha sonra başka birçok bilim adamı da dahil olmak üzere Mahmud mahkemesine götürüldü ve mahkeme heyetine atandı. Daha sonra saldırı sırasında Mahmud ile birlikte Hindistan’a gitti.
Ayrıca Ebu Rayhan’ın o dönemde Sanskritçe birtakım bilgi edinmiş ve aynı zamanda “Kitab al-Hind” adlı eserini kaleme aldığına inanılmaktadır.
Bilime olan katkısı, kuzey ve güney yönünü belirlemek için yedi farklı yoldan elde ettiği bulguları içeriyor. Ayrıca mevsimlerin başlangıcını belirlemek için bir matematik sistemi de buldu.
“El-Qanun el-Mas udi” (Mas udic Canon) adlı çalışmasında, Mısırlı astronom ve matematikçi Ptolemy’nin çalışmaları dahil olmak üzere okumalarından ve gözlemlerinden edindiği tüm bilimsel bilgileri bir araya getirdi.
Bu kitapta üçüncü dereceden denklemleri çözmek için cebirsel sistemleri bile yenilemektedir. Bu kitabı Gazneli Mahmud’un oğlu Ü.
Biruni , “Kitab-i Al-Tafhim li-awa il sina adlı eserde” (Astroloji Elemanı) adlı eseri, konunun en geniş kapsamlı işleyişine kadar kaleme almıştır. Biruni astrolojinin matematiksel ve astronomik bilgi vermek için önemli bir araç olduğunu ve kitabının yarısından fazlasının astronomi, matematik, coğrafya ve kronoloji öğretmekten ibaret olduğunu düşündü.
Matematiksel coğrafya ile ilgili çok beğenilen bir eser haline gelen ‘Tahdid nihayat al-amakin li tashih masafat el-masakin’ (Kentler Arası Mesafe Düzeltme Mekanlarının Koordinatlarının Belirlenmesi) yazmıştır. Bu kitap, matematik bilimlerini savunur, aynı zamanda boylam ve enlemlerin hangi yollarla belirlendiğini tartışır.
Aynı kitapta, dini bir gereklilik olan Gazneli’nin yerel ufkuna göre matematik yönünden daha fazla Mekke’nin yönünü de bulmuştur.
Diğer eserleri arasında ‘Al-jamahir fiif rifat al-jawahir’ (Mücevherler), ‘Ifrad el-makalî fi amr el-zilal’ (Gölgeler Üzerinde Egzersizi İncelemek), ‘Kitab al-saydanah’ (Farmakoloji) ve ‘Maqalid ilm al-hay ah ‘(Astronomiye Tuşları). Bu eserler hacimde daha azdır, ancak içerikten yoksundurlar. Her biri ayrıntılı olarak tartışılan belirli konuları kapsar.
Dağların yüksekliğinden yararlanarak dünyanın yarıçapını bulmak için bir yöntem oluşturarak coğrafyaya katkıda bulundu. Bu deneyi şu anda Pakistan’da bulunan bir yerde gerçekleştirdi.
Ayrıca birkaç mineral ve metalin neredeyse kesin özgül ağırlığını bulabileceği bir alet icat etti.
Büyük işler
Onun ansiklopedisi eserlerinden biri, ‘Tahkik ma li-l-arka min maqulah maqbulah fi al-aql aw mardhulah’ (Kızılderililer Recount, Makul ve Mantıksız Tüm Doğrulama) ‘dir. Başlıktan da anlaşılacağı gibi, Biruni’nin Hindistan’ı bir bütün olarak kültürü, edebiyatı, gelenekleri, törenleri, dinleri ve bilimleri gibi kazanmış olduğu bütün bilgileri kapsamaktadır.
Kendisine atfedilmesi gereken bir başka ansiklopedik çalışma ise ‘El-Athar al-bakiyye ve el-kuran el-khaliyyah’dır (Eski Milletler Kronolojisi). Bu kitabı Prens Qabus’a adadı. Bu kitap dünyadaki farklı kültürlere ait detayları içermektedir.
Kişisel Yaşam ve Miras
O, ne kutsal astrolojiyle ilgiliydi ne de ilgileniyordu ve hatta bu astroloji dalını büyücülük olarak değerlendiriyordu.
Bu büyük akademisyen, sonuncusu Ghazni, Afganistan olarak bilinen Ghazna bölgesinde 1050’lerin ortalarında nefes aldı.
Aydaki bir krater, bu büyük akademisyene bir haraç işareti olarak ‘Biruni ‘ olarak vaftiz edilmiştir.
Irak, 2009’da Birleşmiş Milletler’e dört İranlı alimin heykellerinden biri olan ve biri Ebu Rayhan Biruni ‘ninki olan bir Rotunda’yı teklif etti.
Orta çağın bu büyük alimi, Afganistan’ın modern gününe ait olan Gazneli ilinde 1048 yılında vefat etti.